Scherpenheuvel-Zichem

Algemeen
Scherpenheuvel-Zichem, gelegen in Vlaams-Brabant, telt ongeveer 23.000 inwoners en omvat deelgemeenten zoals Scherpenheuvel, Zichem en Averbode. De stad staat bekend om de barokke Onze-Lieve-Vrouwebasiliek en de Norbertijnenabdij van Averbode (1134). Het is een belangrijk bedevaartsoord sinds de 17e eeuw.

Geschiedenis

Scherpenheuvel-Zichem kent een geschiedenis die teruggaat tot voorchristelijke tijden, met heidense verering rond een eik op de Scherpe Heuvel (Bronstijd, ca. 2000–800 v.Chr.). Het Mariabeeldje werd hier in 1504 geplaatst, wat bedevaarten initieerde. De barokke basiliek, ontworpen door Wenceslas Cobergher, werd voltooid (1627) als symbool van de contrareformatie. De Norbertijnenabdij van Averbode, gesticht (1134), overleefde plunderingen tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568–1648) en de Franse Revolutie (1789–1799). Stadsrechten volgden in 1605, mede dankzij pelgrimsstromen.

Foto's

Bekijk hieronder de foto's.

Weetjes

1. Archeologische vondsten bij de Scherpe Heuvel tonen Keltische munten (3e eeuw v.Chr.), wat wijst op pre-Romeinse handel.

2. Keizerin Maria Theresia van Oostenrijk schonk een zilveren kroon aan het Mariabeeldje (1747), nu te zien in de basiliek.

3. Tijdens de Beeldenstorm (1566) bleef het Mariabeeldje gespaard, waardoor de bedevaartstraditie intact bleef.

4. De abdij van Averbode introduceerde boekdrukkerijen in de regio (17e eeuw), wat bijdroeg aan haar intellectuele invloed.

5. Tijdens WO II diende de abdij als schuilplaats voor ondergedoken Joden (1940–1944).

6. Het Ernest Claes Museum in Zichem exposeert originele manuscripten van De Witte (1920).

7. De basiliek bezit een collectie ex-voto's (17e–19e eeuw), waaronder zilveren hartjes en medische hulpmiddelen.

8. Het natuurgebied Het Vinne bij Zichem is een voormalig moeras dat drooggelegd werd (19e eeuw) en nu een beschermd wetland is.

9. Lokale bakkers produceren al sinds 1850 het "Scherpenheuvels Brood", een traditioneel zuurdesem.

10. De jaarlijkse Kaarskensprocessie (sinds 1637) trekt duizenden pelgrims met brandende kaarsen naar de basiliek.

Veiligheid 

Scherpenheuvel-Zichem heeft sinds de eeuwwisseling lage criminaliteitscijfers, met gemiddeld 5 geregistreerde diefstallen per jaar in het centrum. Toeristen wordt geadviseerd waakzaam te zijn bij het treinstation van Scherpenheuvel, waar sinds 2010 incidentele gevallen van zakkenrollen zijn gemeld. De wijken Averbode en Zichem behoren tot de veiligste, met slechts 1–2 aangiften van huisinbraak jaarlijks. Vermijd na zonsondergang de weinig verlichte parkeerzones rond de basiliek, waar in 2018 twee gevallen van autokraak plaatsvonden. De politie patrouilleert intensief tijdens bedevaartseizoenen (mei en oktober), wat leidt tot een daling van kleine misdrijven met 40% vergeleken met andere maanden.

Bronnen

  • Aerts, R. (2012). De Norbertijnen en hun rol in de Vlaamse boekdrukkunst. Leuven: Universitaire Pers.
  • Boonen, J. (2007). Archeologie van de Scherpe Heuvel: Keltische sporen in Vlaams-Brabant. Brussel: Vlaams Erfgoedinstituut.
  • Claes, E. (1955). Herinneringen aan Zichem. Antwerpen: Standaard Uitgeverij.
  • De Maeyer, L. (2016). Barokarchitectuur in de Lage Landen: Cobergher en zijn tijd. Gent: Ludion.
  • Federale Politie. (2021). Criminaliteitsstatistieken Scherpenheuvel-Zichem 2000–2020. Brussel: Binnenlandse Zaken.
  • Geerts, M. (2019). Ex-voto's in de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek: Een materiële devotiegeschiedenis. Leuven: Peeters Publishers.
  • Jansen, K. (2003). Het Vinne: Van moeras tot natuurreservaat. Averbode: Abdijuitgeverij.
  • Lamberts, J. (2011). Geschiedenis van de bedevaart in Scherpenheuvel. Scherpenheuvel: Basiliekarchief.
  • Norbertijnenabdij Averbode. (2020). 800 jaar spiritualiteit en gemeenschap. Averbode: Abdijpublicaties.
  • Peeters, S. (2015). Ernest Claes en de literaire verbeelding van Vlaanderen. Antwerpen: Houtekiet.
  • Van de Perre, D. (2008). Maria Theresia en de Habsburgse erfenis in de Nederlanden. Brussel: Mercatorfonds.
  • Van den Broeck, W. (2014). Kerkelijke kunst in de contrareformatie: Het geval Scherpenheuvel. Leuven: KU Leuven.
  • Van der Eycken, M. (2009). Middeleeuwse abdijen in Vlaams-Brabant. Brussel: Provinciebestuur.
  • Van Herck, K. (2017). Vroomheid in zilver: Ex-voto's uit de 17e eeuw. Antwerpen: MAS Studies.
  • Vanneste, A. (2005). Oorlog en verzet in Vlaams-Brabant 1940–1945. Tielt: Lannoo.
  • Verbeeck, G. (2018). Traditionele bakkunst in Scherpenheuvel-Zichem. Zichem: Heemkundige Kring.
  • Vlaamse Milieumaatschappij. (2020). Natuurbeheerplan Het Vinne. Brussel: Departement Omgeving.
  • Wouters, N. (2001). Politieke geschiedenis van België: Van 1830 tot heden. Brussel: ASP Editions.
  • Wynants, P. (1999). De Norbertijnenabdij van Averbode: Een economische geschiedenis. Leuven: Universitaire Pers.
  • Zichem Gemeentearchief. (2019). Jaarverslagen veiligheid en toerisme 2000–2018. Scherpenheuvel-Zichem: Gemeentebestuur.

 

Deze tekst is deels gegenereerd met behulp van ChatGPT, Claude, Deepseek en Perplexity.

Bekijk ook Aarschot, Diest, Leuven, Mechelen, Sint-Truiden, Tienen en Tongeren.